مقدمه: سیکلوفسفامید با وجود کاربردهای بالینی متعدد در درمان انواع بدخیمیها و اختلالات خودایمنی میتواند اثرات مضری بر روی بافتهای بدن به ویژه اندام تناسلی داشته باشد. مهمترین عوارض جانبی سیکلوفسفامید تغییر عملکرد دستگاه تناسلی و ناباروری است.
هدف: این مطالعه به منظور تعیین تأثیر عصاره هیدروالکلی افدرا بر بافت بیضه و محور هیپوفیز-گناد در موشهای صحرایی نر تحت درمان با سیکلوفسفامید انجام شد.
مواد و روش ها: در این مطالعه تجربی، 48 موش صحرایی نر بالغ نژاد ویستار به شش گروه هشتتایی کنترل، شم، دریافتکننده سیکلوفسفامید و دریافتکننده سیکلوفسفامید همراه با عصاره هیدروالکلی افدرا (250، 500 و 1000 میلیگرم بر کیلوگرم) با گاواژ تقسیم شدند. در روز بیست و نهم، حیوانات وزن شدند، نمونه خون از قلب جمعآوری و غلظت سرمی هورمون لوتئینیزه کننده (LH)، هورمون محرک فولیکولی (FSH) و تستوسترون اندازهگیری شد. علاوه بر تهیه نمونه بافتی از بافت بیضه، تعداد سلولها نیز تعیین شد.
نتایج: در حالی که سیکلوفسفامید میانگین غلظت سرمی FSH، LH و تستوسترون را کاهش داد (05/0 > p)، استفاده از عصاره هیدروالکلی افدرا میزان آنها را تغییر داده و به سطح گروه کنترل رساند. هورمون گنادوتروپین سرم در تمام گروههای دریافتکننده افدرا نسبت به گروه کنترل و سیکلوفسفامید به طور معنیداری افزایش یافت. در مقایسه با شاهد، کاهش معنیداری در میانگین غلظت سرمی TAC و GSH-PX در گروههای سیکلوفسفامید مشاهده شد. عصاره هیدروالکلی افدرا (همه دوزها) به طور قابل توجهی غلظت آنها را در مقایسه با گروه سیکلوفسفامید افزایش داد (05/0 > p)، کاهش معنیدار TOS و MDA سرم در گروههای سیکلوفسفامید دریافتکننده افدرا مشاهده شد (05/0 > p)، اگرچه نقش سیکلوفسفامید بر تعداد اسپرماتوگونی (2/5 ± 5/57 در گروه سیکلوفسفامید، 0/6 ± 1/67 در گروه کنترل)، با دوزهای بالاتر عصاره هیدروالکلی افدرا تأثیر معنیداری را نشان نداد اما بر تعداد سلولهای اسپرماتوسیت و اسپرماتید تأثیر گذاشت.
نتیجهگیری: عصاره هیدروالکلی افدرا با توجه به ویژگیهای آنتیاکسیدانی، اثرات سیکلوفسفامید را بر پارامترهای مرتبط با باروری در موشهای صحرایی کاهش میدهد.